Static VAR Kompanzasyon
SVC; "STATIC VAR COMPANSATION" isminin kısaltılmışı olarak kullanılmaktadır. Buradaki VAR kelimesi, reaktif enerji birimidir. Sonuçta SVC; statik olarak yapılan Reaktif enerji Kompanzasyonu demektir. Kontrol ünitesi ile alınan anolog inputlar değerlendirilir ve tristörlere anlık olarak verilen tetiklemeler ile sistemin reaktif enerjisi anlık olarak istenen değere getirilmiş olur. Özellikle Elektrik Ark ve Pota Ocağı gibi yükün fazla olduğu ve çok kısa sürelerde değiştiği sistemlerde sadece SVC ile kompanzasyon yapılabilmektedir.
SVC tesisi, anlık olarak reaktif enerjiyi ayarladığı için, şebekedeki fliker olarak adlandırılan özellikle akkor telli lambalarda kırpma şeklinde göz ile görülebilen bozulmalarını önlemeye yardımcı olur, gerilim değişimlerinin az olmasını da sağlar. SVC tesisi, reaktif enerji ihtiyacını karşılamanın yanında; kondansatör gruplarının Harmonik filtre olarak tasarlanmasıyla, sistemde oluşan harmonikleri de yok etmektedir.
Kondansatörler yapıları gereği bir alternatif akım güç sistemine bağlandıklarında, reaktif güç üretir, reaktörler (bobinler) ise reaktif güç tüketir. Bunlar reaktif gücün kontrolünde mekanik anahtarlar ile beraber kullanılmaktadır. Sürekli değişim gösteren var (volt amper reaktif) üretimi ve tüketimi, önceleri aşırı veya düşük uyarılmış senkron makineler ile yapılmaktaydı.Daha sonraları ise reaktörler ve bunlara bağlı kondansatörler ile yapılmaya başlandı. Özellikle son yıllarda yüksek güçlü yarı iletkenlerin üretilmesi ile, reaktif gücün kontrolünde gelişmeler sağlanmıştır, Yarı iletkenlerin kullanılması ile gerçekleştirilen var sistemlerine "statik var kompanzatörleri" adı verilir.
Değişken reaktif güç elde edilmesinde senkron reaktör kullanımı bir çözümdür. Bilindiği gibi, büyük güçlü enerji sistemi ile paralel çalışan bir senkron makinenin uyarma akımı değiştirilerek reaktif güç denetimi yapılabilir. Yükün aktif ve reaktif güçleri sürekli ölçülüp uyarma akımı geri beslemeli olarak ayarlanırsa, güç katsayısının sabit kalması sağlanmış olur. Dinamik kompanzasyon adı verilen bu yöntemin aşağıdaki sakıncaları vardır.
- Döner makine kullanılması ve eylemsizlik momentinin bulunması,
- Cevap süresinin yeterince yüksek olmayışı,
- Üç fazda ayrı ayrı denetim olanağının bulunmayışı.
Bu yüzden dinamik kompanzasyon düzenekleri yaygın biçimde kullanılmamaktadır. Dinamik kompanzasyonun yukarıda sayılan sakınca ve kısıtlamaları tristörlü devreler ile ortadan kaldırılmıştır. Besleme sistemine tristörler üzerinden denetimli olarak reaktif güç veren statik var kompanzasyonu düzenekleri, endüstride özellikle güç katsayısının hızlı değiştiği uygulamalarda dinamik kompanzasyona tercih edilmektedir.
Kullanılan gücün kesintisiz olmasına dayanan endüstriyel proseslerde, taşınan elektriğin kalitesinin önemi gün geçtikçe artmaktadır. Reaktif gücün değişiminden ve gerilim dalgalanmalarından kaynaklanan enerji kalitesi bozukluklarını azaltmak zorunlu hale gelmiştir.
Bozukluklar, hatların anahtarlanmasından, hat arızalarından, tristör gibi non-lineer komponentlerin kontrolünden ve hızlı değişen aktif veya reaktif yüklerden ya da elektrikli ark fırınları ve hadde tezgahları gibi endüstriyel bozuculardan kaynaklanır. Bundan dolayı harmonikler oluşur, şebekeyi yüklerler ve gerilim dalgalanmalarına sebep olurlar. Değişken yükler ayrıca faz dengesizliği ve gerilim flickerleri şeklinde de bozukluklar yaratabilir.
Bu tip bozucu etkilerin olduğu orta gerilim tesislerinde SVC uygulaması en uygun çözüm olup, bu sayede reaktif güç kompanzasyonu ile gerilim kararlılığı sağlanır, harmonik ve flicker seviyeleri standartlara uygun değerlere düşürülür. Bu sayede enerji tasarrufu sağlanmasının yanında, üretim zamanı da kısalır.
Statik var kompanzatörler, genelde ark ocakları ve demiryolu şebekeleri gibi yüksek güç sistemlerinde kullanılırlar. Güç iletim sistemlerinde gerilim destekleyici, endüstriyel yüklerde güç faktörünü düzeltmek ve yükü dengelemek amacı ile kullanım alanı bulurlar.
İlk kurulan ve hala çalışan statik var kompanzatörlerden biri, Amerika'da, 40 MVAR gücündeki Minnesota Güç Merkezi Shannon Alt İstasyonu (1978)'dur. 1978'den bu yana statik var kompanzatörlerin güç sistemlerinde uygulanmasında oldukça büyük bir artış vardır.
